Hoe werkt een loskoppelbare stoeltjeslift?

Loskoppelbare stoeltjesliften zijn momenteel de aller-populairste liften. Bij skiërs en snowboarders maar ook bij skigebieden. Deze liften hebben stoeltjes die niet meer continu aan de kabels blijven hangen, maar in het station los gekoppeld kunnen worden, en dat heeft vele voordelen. Deze keer in de domme vraag van de week, de vraag hoe deze liften precies werken. Heb jij een ‘domme vraag?’ stuur deze door naar rogier@wintersporters.nl en we proberen de vraag te beantwoorden.

Snelle liften, aangenaam instappen
Het grootste voordeel is natuurlijk dat deze liften snel zijn. Moderne liften brengen zonder problemen 3000-4000 skiërs per uur omhoog, maar om praktische en/of geld besparende redenen wordt de capaciteit meestal rond de 2400 personen gehouden. De meeste ouderwetse vaste liften hebben dit echter als uiterste maximaal haalbare waarde vaak is het heel veel minder. Een flink verschil. Deze cijfers zijn vooral interessant voor het skigebied, voor ons skiërs is het vooral de snelheid, in de praktijk maximaal 5 M/s dus 18 km per uur van de lift die erg prettig is. De meeste liften draaien, om comfortabel te blijven, goedkoper te draaien en minder te slijten, met een snelheid rond de 4 m/s. Ter vergelijk: Een vaste (niet-koppelbare) stoeltjeslift draait 2,5 m/s en dus maar ongeveer 9 km per uur, en dan hebben we het nog over de modernere varianten met een rolband om in te stappen. Dus met moderne loskoppelbare liften heb je minder rijen en ben je vooral snel boven. Dat is mooi, want, niets zo irritant als een lift waarvan je denkt dat deze amper snelheid heeft. Buiten de snelheid, is het instappen aangenaam als de stoeltjes langzaam draaien.

De klem
Het meest interessante aan deze liften is natuurlijk de klem. De de stoeltjes worden via het omhangpunt om de kabel geklemd en eenmaal in het dal of eindstation los geklikt van de kabel. Om in een lift te stappen die met 5 meter per seconde aankomt zou nogal sportief zijn en het uitstappen zou je meteen flink wat snelheid geven ;-) Dus de bankjes worden losgeklikt en draaien met een snelheid van ongeveer 0,8 meter per seconde door het liftstation.

Federklemme Leitner & Poma
Veel klemmen, in ieder geval in Frankrijk, zijn gebaseerd op de geveerde klem die Poma in de jaren tachtig heeft ontwikkeld. Een waar succes want Poma en veel andere merken gebruiken grof gezegd nog steeds dezelfde soort klem, inmiddels in een iets ander model dat door Leitner werd ontwikkeld.

De klemmen bestaan uit een klem die op de kabel gedrukt wordt, een hefboom die gebruikt wordt om de los te komen van de kabel in de station, deze hefboom wordt tijdens de rit omhoog (en omlaag) dicht gehouden door de sterke veren. Tot zover het systeem van de klem zelf. Hiernaast is elke klem uitgevoerd met wieltjes waarop de stoel rolt in het station, geleiders om de schokken langs de liftpalen niet te heftig te maken.

Kortom
De lift komt het station in en daar wordt door de geveerde klem naar beneden gedrukt. Hierdoor komt de kabel vrij van de lift. De stoel die wordt los van de kabel bewogen en gaat zo langzaam richting de skiërs die klaar staan om in te stappen. Eenmaal aan het eind van het station wordt de klem kort weer geopend en - nadat de kabel er tussenzit - weer gesloten. Zowel voor als na het af- en aankoppelen blijft de klem op spanning en is altijd gesloten.

Andere klemmen, Doppelmayer totpunktklemme
Maar niet alle liften hebben van die enorme veren. In Oostenrijk en Amerika zie je ook veel liften zonder die veren die worden los geklikt. Hier wordt vaak het Totpunktklemme-systeem gebruikt, hetgeen door vonRoll eind jaren zestig werd geïntroduceerd en later in de jaren negentig als Torsion-klem door Doppelmayr verder is ontwikkeld. Dit systeem werkt natuurlijk ook met veren, maar door het hefboom systeem kan deze klem open of dicht blijven staan zonder extrerne kracht uit te blijven oefenen. Dit in tegenstelling tot het systeem van Poma en Leitner, welke alleen open kunnen blijven als er kracht op wordt uitgeoefend. In onderstaand filmpje zie je hoe deze hendels open en dicht worden gezet om aan de kabel vast te worden geklikt. In Frankrijk en Italië zijn deze klemmen lang verboden geweest waardoor ook Doppelmayer hier moest werken met geveerde klemmen zoals boven beschreven.

Alhoewel het systeem natuurlijk compleet anders is, is het opzich in principe hetzelfde. Een snelle kabel blijft door draaien, de lift wordt losgeklikt, en draait op een onafhankelijk systeem door. Eenmaal aan het eind van het station worden de klemmen weer op de kabel geklikt, en ga je weer vlot richting je nieuwe afdaling.

In het station
Tegenwoordig rollen de stoeltjes of gondels in de stations op rubberen banden (soort mini-autobanden) Elke band gaat iets sneller te draaien, totdat de banden net zo snel draaien als de kabel en dan wordt de lift op de kabel gekoppeld. Bij aankomst in het station geldt precies hetzelfde principe, maar dan omgekeerd. Zo wordt de aankomst en het vertrek nog aangenamer. Tegenwoordig gebruiken alle liftbouwers dit basisprincipe bij hun koppelbare liften, alhoewel de details per fabrikant natuurlijk geheel verschillend zijn.

Met dank aan Frans voor de technische informatie omtrent liften voor het schrijven van dit blog.